KİLO PROBLEMİ OLAN ÇOCUKLARDA ZAYIFLAMA DİYETİ TEHLİKELİ

Okul öncesi ve okul çağı dönemini 2-12 yaşı kapsayan kilo problemi olan çocuklarda, zayıflama diyeti hiçbir zaman kilo vermeyle sonuçlanmamıştır. Kilo vermek yerine diyete büyük tepki vererek daha fazla yemeğe yönelerek kilo artış hızı çocukta daha da olumsuz boyutlara ulaşmıştır. Bilimsel araştırmaların çoğunda zayıflama diyeti çocuklarda işe yaramamıştır mesajı yaygındır. Çünkü bu yaş grubu çocuklar besin seçiminde oldukça lezzete odaklı, yüksek yağ - şeker içerikli yiyeceğe meyilli ve ailelerinde de genelde şişmanlığın bulunduğu düzensiz yemeye yönelik ortamlarda yaşadıkları için “diyet” çözüm olmamaktadır. 

Ailenin çocuğundaki şişmanlığı bir problem olarak görmemesi, sürekli yiyecek ile ödüllendirmesi, çocuğun yüksek kalorili yiyecek isteğine kendileri de katılarak fazla yemeye yönlendirmesi elbette zayıflama diyetinin çocukta “aç kalırsam” korkusunun gelişmesi ile az yemeye adaptasyonu da etkisiz kalmaktadır. Lezzetsiz ve doyurucu etkisi olmayan diyet listeleri doğal olarak çocuğun da zayıflamaya entegrasyonunu da zorlaştırmaktadır.

Bu nedenle Amerikan Beslenme ve Diyetetik Akademisi çocuklarda kilo probleminin önlenmesi ya da çözümlenmesi için şişmanlığa neden olan diyet faktörlerine göre bir strateji izlenmesi gerektiğini bildirmiştir. Ve akademi şişmanlık ve birçok hastalığın temelinde rol oynayan fazla doymuş yağ, aşırı şekerli yiyecek tüketimi ve büyüme hızından yüksek kalorili beslenmeyi önleyerek 6-12 yaş arası okul çocuklarda şişmanlığa çare olunabileceğinin altını çizmiştir. 

Doymuş ve trans yağ çocuklarda kolesterol yüksekliği ve insülin direncine, şeker alımının fazla olması kan yağları ve yine insülin direncine ve fazla kalorili yiyecekleri sık tüketmek yağlanmanın artması ile şişmanlığın oluşmasında etkindir. Şişmanlık sorunu yaşayan çocuk danışanlarımı da değerlendirdiğimde % 90’ında insülin direnci, % 60’ında kan yağları veya kolesterol yüksekliği, % 95’inde ise büyüme ve gelişmelerinde önemli rol oynayan kalori gereksinimlerinden daha çok yemek yediklerini tespit etmem akademimin de bilimsel verileriyle uyum gösterdiğinin büyük bir göstergesi olduğunu belirtmeliyim. Bu nedenle çocuklarda şişmanlıktan kurtarmak ya da korumak için zayıflama diyeti yerine doğru besin seçimleri ile büyümelerine destek sağlayacak dengeli beslenme modelini uygun kalori vererek beslenme alışkanlığı kazandırmanın hedeflenmesi gerektiğini anne ve babalara söylemek isterim.

Zayıflama Diyeti Uygun Değil: Yapılan araştırmalar çocuklara kalorisi çok az düşük karbonhidratlı, düşük yağlı ya da yüksek karbonhidratlı zayıflama diyetlerinin şişmanlık sorununu çözmediğini belirtmektedir. Çünkü karbonhidrat, protein ve yağlar büyüme hızını belirleyen en önemli besin öğeleri olduğundan çocuklarda sağlığı koruma yerine yetersizliklere bağlı boy uzamasında duraksama, sıkı zayıflama diyetine uyamamaya bağlı tepkisel fazla yeme ile hızlı şişmanlama, böbrek sorunları ve psikolojik semptomların açığa çıkmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle sağlıklı ana ve ara öğünler ile doğru besin seçimi sayesinde çocuklarda oluşan şişmanlığın çözümüne gitmek gerekmektedir.

Ana ve Ara Öğünlerde Tüketilecek Kalori Önemli: Dünya Sağlık Örgütü 6-12 yaş grubu okul çağı çocuklarının büyüme ve gelişmelerinin devamı için 1855 kalori kadar almaları gerektiğini güvenli olarak değerlendiriyor. Benim şişman çocuklarımın ilk geldiklerinde 1 haftalık beslenme kayıtlarına baktığımda 2500 kalori ve üzerinde yiyecek yediklerini gözlemlediğimi açıkça söyleyebilirim. Anne ve babaların öncelikle çocukların her öğünde porsiyon kontrolünü önemseyerek yiyeceklerin çocukların yaşlarına uygun miktarlarda tüketmesini denetlemesi bence çocukların şişmanlıktan kurtulmalarında ilk adım olduğunu açıkça söylemeliyim. Ebeveynlere porsiyon kontrolü için önerim çocuğun alması gereken 1855 kalorinin % 80’ini 3 ana, % 20’sini de 3 ara öğün şeklinde tüketmesini sağlamak olmalıdır. Ana öğünlerde 500, ara öğünlerde maksimum 120 kalori çocuğun şişmanlıktan korunmasında temel dikkat edilmesi gereken noktadır.

Doğru Ara Öğüne Özellikle Dikkat Edilmeli: Ara öğünlerde ise taze veya kuru meyveler, fındık, badem, ceviz, Antep fıstığı gibi yağlı tohumlar, ayran, süt ve çocuklar için özenle üretilmiş dondurmalar hem lezzet hem de zevkli ara öğünler açısından çeşitlendirmede önem arz etmektedir. Çünkü birçok çocuk yüksek şeker, yüksek kalori ve aşırı yağı doğru seçemediği atıştırmalıklardan alabilmekte, büyürken vitamin eksiklikleri ya da aşırı kalori alımına bağlı olarak şişmanlığın ortaya çıkmasını sağlayabilmektedir. Bu nedenle ara öğünlerde kalori değerleri göz önünde bulundurularak gün içinde planlanacak 1-2 kere yapılacak ara öğünleri de doğru seçerek çocuğun büyüme ve gelişmesini olumlu yönde geliştirmek oldukça doğru bir beslenme davranışı olarak karşımıza çıkmaktadır. Örneğin her bir ara öğünde 1 avuç kavrulmamış kuru yemişler, 2 orta boy taze meyve veya 6 adet kuru meyve, 1 büyük su bardağı süt veya ayran, 1 kase yoğurt, büyük bir kasede sunulan fırınlanmış sebze cipsleri veya küçük bir dilim az yağlı yapılmış ev yapımı kek hem porsiyon kontrolü hem de kalori alımını aşırıya kaçırmamak adına çocuklara verebileceğiniz ara öğün alternatifleri olarak sizlere önereceğim doğru atıştırmalıklar olacaktır. 

Hijyenik Besleyici Değeri Yüksek Besinler Tercih Edilmeli: Taze ve kuru meyveler porsiyon miktarı kadar iyice yıkanmış, süt ve ayran pastörize veya UHT mikrobiyolojik kontrolleri yapılmış kutularda, çocuklara özel üretilen dondurmalarda da üretilme aşamasından itibaren -18 derece veya daha fazla soğukta muhafaza edilen paket şeklinde tazeliğini korunmuş güvenli alternatifleri sunmak gerekmektedir. Böylece çocuğunuzun hangi besini ne kadar tükettiğini daha kolay kontrol altında tutmuş olacak hem de belirli miktarda yenilen bu yiyeceklerle kalori ve şeker tüketim miktarını da sınırlı olmasını sağlayacaksınız. Cips, hazır bisküvi ve şekerli-asitli içeceklerden uzak tutmayı da başararak çocuğunuzun trans, doymuş yağ alımını engelleyip sağlıklı beslenme düzeninde aşırı şeker alımının da önüne geçerek sağlık önerilerine uygun beslenmeyi çocuğunuzun yaşamında kolaylaştırabileceksiniz. 

Uzman Diyetisyen Selahattin DÖNMEZ