SAĞLIKLI YAŞAMDA BİTKİLERİ KULLANIRKEN DİKKATLİ OLUN

Birçok bitki içerdikleri güçlü bileşenler sayesinde bazı hastalıkların tedavisinde oldukça etkilidir. Fakat gelişigüzel kullanımlar ve bazı risk gruplarında özellikle hamileler gibi özel dönemlerde bitkilerden yararlanma istenmeyen olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir. Hatta bilimin önerdiği dozajların üzerinde kullanımların da ciddi yan etkileri olduğunu kesinlikle unutmamak gerekir.

Bu konuda ülkemizde otorite sayabileceğimiz Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi öğretim üyelerinin liderliğinde hazırlanmış Tedavide Kullanılan Bitkiler adlı kitabı bilimsel olarak bitkilerin nasıl kullanılacağına dair gerçek bilgileri içeren kılavuzu biz sağlık profesyonellerine;  hastalarımıza yardımcı olmamız adına mükemmel bir kılavuz hazırlamıştır. Bu hafta hem Farmakognozi ve Fitoterapi Derneği Başkanı hem de Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ömür Demirezer liderliğinde, Prof. Dr. Tayfun Ersöz, Prof. Dr. İclal Saraçoğlu, Prof. Dr. Bilge Şener ve Prof. Dr. Funda Yalçın başta olmak üzere Türkiye’nin birçok değerli Fitoterapi konusunda uzman bilim adamlarının hazırlanmış bu önemli kaynaktan bazı bitkilerin sağlığımız üzerindeki etkilerini sizlerle paylaşmak istiyorum. 

Diyabette Kudret Narı: Alternatif tedavide kudret narı diyabetik hastalarda kan şekerini düşürmek için kullanılmaktadır. Kudret narında bulunan karantin, visin ve polipeptid-p aktif bileşenleri insülin benzeri yapı ve etkiye sahiptirler. Araştırmalar bu bitkinin doktor kontrolünde kullanılmasının gerekliliği üzerinde durmaktadır. Çünkü kudert narının çayını içen bazı diyabetli vakalarda hipoglisemi koması ve çocuklarda konvülziyonların görüldüğüne dair raporlar kaydedilmiştir. Hipoglisemisi olanlarda kan şekerini daha da düşürdüğü ve düşük riski yarattığı için de hamile kalmak isteyenler ve doğurganlık tedavisi gören kadınlar ile emziren annelerin kudret narını kullanmamaları gerektiği bildirilmektedir.  Kudret narı taze meyve suyu çeklinde 50-100 mL kadar günde kullanımı kan şekerini dengelemek için diyabetlilerde önerilmektedir. Fakat dört hafta veya daha az süreli  kullanımların olumsuz etkileri bulunmadığı belirtilmektedir.

Sinirsel Uyku Probleminde Oğulotu: Tedirginlik ve huzursuzluk sorunlarında kullanılan oğulotu, hidroksisinnamik ve rozmarinik asit bileşenlerini içerir. Sinirsel uyku problemleri ve asabiyete iyi gelen bu bitki emziren anneler için kullanımı önerilmemektedir. Çünkü oğulotundaki bileşenler anne sütüne geçebildiği için bebekte de sedatif etkiye neden olabilmektedir. Minumum 1 çay öaksimum 1 tatlı kaşığı kuru oğulotunu 150 mL suda demlendirerek günde 2 kere kullanımı bilimsel olarak önerilmektedir

Yağ ve Şeker Yıkımında Mate: Yapısında kafein, teobromin gibi ksantin alkoloidleri, klorojenik asit, A, C ve E vitaminleri bulunduran mate çayı artirit, hazımsızlık ve karaciğer rahatsızlıklarında kullanılan bir bitkidir. Obezite üzerindeki klinik çalışmalar matenin açlık hissini giderebilen, yağ ve şekerlerin kolay yıkımını sağlayan etkilerinin de olduğunu bildirmektedir. Fazla tüketildiğinde korku, gerginlik, uykusuzluk, çarpıntı, baş dönmesi, sıkıntı ve psikolojik bazı sorunlara neden olabilmektedir. İçerdiği kafein sayesinde güçlü uyarıcı etkisi bulunur. Kafeine hassasiyeti olanlar, kalp hastaları ve yüksek tansiyonu olanlarda kullanımı riskli olduğu belirtilmektedir. Kuru mate günde maksimum 2 çay kaşığı olacak şekilde sıcak suda demleyerek ya da 2 poşeti geçmeyecek şekilde tüketmek bilimsel olarak önerilen dozajdır.

Orta Şiddette Depresyonda Sarı Kantaron: Sarı kantaron flavonoitler ve naftodiantron türevlerini içeren orta şiddette depresyon, anksiyete, sinirsel hastalıklar ve özellikle menopoz döneminde oluşan endişe, sıkıntı giderici olarak kullanılmaktadır. Yüksek doz kullanımı saç dökülmesine neden olabilir. Organ nakli olan hastalarda doku reddine varıncaya kadar olumsuz etkileri olabileceğinden, organ nakillerinden sonra kullanımı önerilmemektedir. Kesin bir süre olmamakla birlikte 2 aydan uzun kullanım önerilmemektedir. Kurtulmuş sarı kantaronu 1 çay kaşığını geçmeyecek şekilde 150 mL sıcak suda demleyerek kullanımı önerilmektedir. Doktor kontrolü dışında gebe ve hamilelerde kullanımı sakıncalıdır.

Böbrek Taşına Gilaboru: İdrar arttırıcı etkisi olan gilaboru parlak kırmızı meyveleri bulunan çalı formunda bir bitkidir. Reçine, valerik asit ve tanen ihtiva eden glaboru menstural bozukluklar ve ağrılarda Avrupa’da yaygın olarak kullanılan bir bitkidir. Yapılan bilimsel araştırmalar böbrek taşlarını düşürmede taze meyvelerinin tüketimi ya da çay şeklinde tüketiminin oldukça etkili olduğunu bildirmektedir. Gilaboru’nun kabuklarının uterus kasları üzerinde gösterdiği etkiden dolayı düşük riski yapabileceği belirtilse de herhangi bir yan etkiye bugüne kadar belirtilmemiştir. Taze meyveleri yenilebildiği gibi kuru yapraklarını maksimum 1 çay kaşığı olacak şekilde 150 mL sıcak suda demleyerek tüketmek böbrek taşlarının düşürülmesinde önerilen bilimsel dozdur.

Uzman Diyetisyen Selahattin DÖNMEZ