Monan Mücevher'den 10. Yılına Özel Sergi
1 dakika okunma süresi
Ozan Pindaros, kehaneti ilahi bir şiir ile anlatır: “Ey Tanrım, her şeyin gerçek sonunu, tüm yolları, bahar toprağında filizlenen yaprağın sayısını, deniz ve nehirlerdeki kumu, dalga ve rüzgârları bilen sen; gelecekte neyin nereden geleceğini sen görürsün.”
Son yüzyılın en fazla izlenen ve sevilen filmi “Geleceğe Yolculuk” insanlığın binlerce yıllık merakına yeniden tuz biber olmuştu. Film ile birlikte hem bilim dünyası hem de amatörler zamanda yolculuk yapabilmek için zaman makinaları geliştirmeye başlamışlardı. Amaç insanın planlayabildiği ama hiç bir şekilde müdahale edemediği zamanı kontrol altına almaktı.
Kehanet ya da bilicilik bir anlamda insanın geleceğini kontrol etmekti. Geleceği bilmek ve özellikle gelecekte insanlığın başına gelebilecek kehanetleri ve büyük olayları bilmek oldukça önemli olmuştu. Nuh Peygamber’in tanrı tarafından gelecekte olacak büyük tufandan haberdar edilmesi ve kurtulması insanlığın hafızasındaki ilk kehanetti. Uygarlık tarihi boyunca insanoğlunun en büyük arzusu geleceği öğrenmek ve kehanetlerden haberdar olmak olmuştur.
Şaman kadın ve öteki dünya
Sahip olamadığımız ya da sahip olmak için uğrunda çok şey vermeye hazır olduğumuz “gelecek”, binlerce yıl boyunca insanlığın sürekli kafasını kurcaladı. İnsanlık tarihinin her döneminde, avcı toplayıcılardan modern toplumlara kadar, gelecek büyük bir gizem ve sır olarak merak edildi. Bu sır tanrısal bir iradeye aitti ve ona sahip olunabilirse, büyük bir güç ve tanrısallığa ulaşmak mümkündü. Avcı toplayıcı toplumlarda topluluğun en yaşlısı olan kadının, geleceği öğrenebilmek için öteki dünya yani tanrıların dünyası ile bağlantı kurduğu düşünülürdü. Topluluğu tehlikelerden korumak, avın bereketli geçmesini sağlamak için değişik törensel hareketler yapardı. Kendinden geçme ve trans törenleri ile Şaman kadın, öteki dünyaya geçer ve oradan bilgiler ile geri dönerdi. Bu bilgiler kadının konumunu güçlendirirken, onun dokunulmaz ve saygı duyulan biri olmasını da sağlardı. Çünkü sahip olduğu bilgiler topluluğun geleceği için önemliydi...
Sadece krallara ait bir ayrıcalık
Sonraki çağlarda özellikle yazılı dönemde Mezopotamya ve Anadolu’da falcılık ve geleceği okumak sadece krallara ve yönetici sınıfa ait bir ayrıcalık olmaya başladı. Hitit kralları falcılar aracılığı ile tanrılara danışarak savaşıp savaşmamayı, ne zaman öleceğini, hastalığını ve buna benzer yüzlerce bilgiyi almaya çalışırdı. Bunun için falcılar uçan kuşların hareketine, hayvanların karaciğerine, sudaki yılanlara bakarlardı. Alınacak bilgiler çok değerli olduğu için halkın büyü ve fal ile uğraşması kesinlikle yasaklanmıştı. Falcılık ve büyücülük ile uğraşanlar ölüm ile cezalandırılıyorlardı. Hititlerin kehanet okuyucuları Babil kökenli falcılardı. Bunların en fazla üzerine uğraştığı konu ise Hitit krallarının ısrarla öğrenmek istediği ne zaman öleceği bilgisiydi.
Sonraki çağlarda Anadolu’da çok önemli kehanet ve bilicilik merkezleri kurulur. Anadolu’nun günümüze ulaşmış en önemli kehanet merkezi olan Didim Apollon Tapınağı ve onun kardeş kenti olan Yunanistan’daki Delphi Apollon Tapınağı tüm antik çağın en önemli iki kehanet merkezi olarak ün salmışlardır. Bunların dışında Klaros antik kentindeki Apollon Tapınağı ve Antalya Myra’daki kutsal kehanet merkezleri tüm antik çağ boyunca önemli olmuşlardı. Antik çağ boyunca bu kehanet merkezlerine binlerce başvuru yapılmış, bunların içinde kralların başvuru ise her zaman ilgi çekici ve önemli olmuştu.
Gelecek belirsizlik üzerine kurulur
Kehanet, tapınağın en kutsal odasında büyük bir üç ayak kazan üzerine oturmuş bakire genç bir kıza sorulan soru ile başlar. Esrime ve rüya halinde olan genç kız cevabı gümüş ya da altın kap içinde sunar. Cevap bazen öyle büyük çelişki taşır ki, krallıkların geleceği bu belirsizlik üzerine kurulur.
Tarihin gördüğü en dramatik bilicilik sahnelerden biri işte böyle bir kehanet üzerine işlenmiştir. Lidyalıların efsanevi zengin kralı Kroisos, Med İmparatorluğu’na karşı savaşıp savaşmaması gerektiğini Delphi Kahinleri aracılığı ile tanrı Apollon’a sormuş ve bunun karşılığında tapınağa altından bir taht ile tapınağın onarımında kullanılmak üzere bazı sütunlarını hediye etmişti. Bugün bu sütunlar British Museum’da sergilenmektedir.
Çok büyük bir devletin sonu!
Kahinler heyecanla cevabı bekleyen ve olasılıkla savaşa girmekten çekinen kral Kroisos’a şöyle cevap verirler: “Çok büyük bir devletin sonu olacaktır.” Kroisos çelişkiler ile dolu bu cevabı Med İmparatorluğu’nun sonunun geldiğine yorar ve büyük bir savaşa girer. Savaşın sonunda Kroisos yenilmiş ve ölüme mahkum olmuştur. Yıkılan ise kendi büyük devleti olmuştur.
Kehanet ve bilicilik sonraki çağlarda pagan dinlerin önemli merkezleri olarak hep varlıklarını sürdürmüştür. Dört büyük dinde geleceği bilmek yasaklanmışsa da insanlar farklı yöntemler ile geleceği merak etmeye hep devam etmişlerdir.