“Bizans'a Yelken Açmak” Sergisi
4 dakika okunma süresi
Bitkisel süt ve hayvansal süt nedir? Bitkisel süt ve hayvansal süt arasındaki farklar neler? Bitkisel süt ve hayvansal sütü nasıl tüketmeliyiz? Bitkisel süt ve hayvansal sütten hangisini tercih etmeliyiz? Bitkisel süt ve hayvansal süt hakkında bilmeniz gerekenleri mercek altına aldık.
Sağlıklı beslenmede, olabildiğince her besinin içeriğinden faydalanmak için tüketilen besinleri çeşitlendirmek faydalı bir yaklaşımdır. Tek tip ve çok kısıtlı bir yelpazede besin çeşitliliği içeren bir beslenme şekli; günlük alınması gereken vitamin ve minerallerin, protein, yağ ve enerji miktarının dengesiz veya yetersiz olmasına neden olabilir. Yeterli ve dengeli kavramları hayatın her alanında olduğu gibi beslenmede de önemlidir. Bu yazımda bir diyetisyen olarak bitkisel sütler ile hayvansal sütleri, genel özellikleriyle karşılaştırdım.
Adından tahmin edilebileceği üzere bitkisel kaynaklı besinlerden elde edilir. Kaynağı hangi besinse o besinli "içecek" veya "süt" olarak adlandırılır. Örneğin bademden elde ediliyorsa "badem sütü" veya "bademli içecek" olarak adlandırılabiliyor.
Badem sütü, Hindistan cevizi sütü, soya sütü, yulaf sütü, fındık sütü örnek olarak verilebilir.
Bitkisel sütler hayvansal sütlerin aksine "fitokimyasal" denilen biyolojik olarak aktif maddeler içerirler. Bu maddelerin her birinin farklı özellikleri vardır ve genel olarak antioksidan, antiinflamatuar (iltihabı iyileştirici) etki gösterebilirler.
Bitkisel sütler diyet lifi içerirler. Diyet lifi kişiye özel planlanmış kolesterolü düşük bir diyetin kolesterolü düşürücü etkilerini destekler, kabızlığı önler, sağlıklı bağırsak mikrobiyotası bileşimine destek olur, yeterli sıvı alımıyla birlikte uzun süre tokluğun sağlanmasına yardımcı besin öğelerinden biridir. Bitkisel sütlerin içerdiği proteinler bitkisel kaynaklı olduğundan vücudumuzdaki kullanılabilirliği, hayvansal sütlere göre daha düşüktür. Bu durum özellikle sporcular, büyüme ve gelişme, gebelik, emziklilik, yaşlılık dönemindeki bireyleri olumsuz etkileyebilir.
Yapılan çalışmalarda, bitkisel sütlerin iyot, demir, esansiyel aminoasitleri yetersiz içerebileceği ve bu nedenle uzun süre tüketilmesinin böbrek sorunlarına, protein yetersizliğine, tiroit bezinde sorunlara neden olabileceği belirtiliyor.
Hayvansal sütler doğal olarak kolesterol içerirken, bitkisel sütler kolesterol içermezler. Böylece kolesterol yüksekliği olan bireylere alternatif olabilir.
Hayvansal sütler, süt şekeri olarak bilinen "laktoz" içerirken, bitkisel sütler içermezler. Ancak laktozun "şeker" olarak nitelendirilmesi sizi yanılsamaya düşürmesin; laktoz intoleransı olan bireyler dışında laktoz kaçınılması gereken bir besin öğesi değildir. Çünkü laktoz sütün doğal şekeridir ve eklenti şekerden farklıdır.
Bitkisel kaynaklı sütlerin çevresel etkisini araştıran sınırlı sayıda çalışma vardır. Ancak mevcut veriler, bitkisel sütlerin üretiminden elde edilen ürünün, birim ağırlığı başına iklime etkisinin hayvansal sütler göre önemli ölçüde daha düşük olduğunu gösteriyor. Örneğin, 2019 yılında yayınlanan literatür derlemesinde, karbon ve su ayak izi analizine göre, süt tüketiminde bitki bazlı bir diyetin daha sürdürülebilir bir yaşam tarzını destekleyeceği belirtiliyor.
İnek sütü proteinine karşı alerjisi olan bireyler,
Kolesterol yüksekliği olan bireyler,
Laktoz intoleransı olan bireyler,
Vegan/vejetaryen bireyler,
Beslenmesinde çeşitlilik sağlamak isteyen bireyler tercih edebilir.
Not: Ancak, badem sütü, fındık sütü gibi bazı bitkisel sütler, alerjen maddeler içerir. Bu nedenle tüketiminde dikkatli olunmalıdır.