Monan Mücevher'den 10. Yılına Özel Sergi
1 dakika okunma süresi
Edvard Munch, Çığlık, 1893, © Oslo Ulusal Galerisi
Hangimiz Edvard Munch’un “Çığlık” tablosunu ya da Henri Matisse’in “Dans” tablosunu görünce renklerin dünyasında kaybolmuyoruz? Dışavurumculuk akımının orantısız çizgileri ya da Fovizm akımının cesur renkleri hangimizde duygusal bir uyarılmaya sebep olmuyor? Aristotle’dan günümüze sanatta renk kullanımı üzerine yazılıp çizildi, yağlı boyanın kanvasa uygulanmasından günümüze sanatçılar renk ile türlü deneyler yaptılar. Peki nedir renk? Aristotle’a göre bütün renkler siyah ve beyazın türevleri.
Claude Monet, İzlenim Gün Doğumu, 1872-1873, © Musée Marmottan Monet
Temel renkler ise ateş, su, toprak ve havayı simgeliyor. Aristotle’dan sonra renk teorisine önemli katkıları olan, optik çalışmaları ile bilinen Sir Isaac Newton’ı anmalıyız. Newton tarafından geliştirilen renk tekerleğinde üç tip renk çeşidi bulunuyor: Birincil, ikincil ve üçüncül renkler. Newton’a göre birincil renkler kırmızı, sarı ve mavi. Birincil olmalarının sebebi ise başka renkleri karıştırarak bu renkleri elde edemememiz. Newton’ın renk teorisine göre birincil renkleri turuncu, yeşil ve mor takip ediyor. İkincil olmalarının sebebi, iki birincil rengi karıştırarak bu renkleri elde edebilmemiz. Renk tekerleğinde birincil ve ikincil renkleri takip eden üçüncül renkler ise bir hayli fazla. Newton’a göre bir adet birincil ve ikincil rengi karıştırarak üçüncül renk elde edebiliyoruz. Renk tekerleğimizde birbirine karşı gelen renklere ise birbirini tamamlayan renkler diyoruz. Birbirini tamamlayan renklerin resimde kullanılmasının yarattığı tezatı pek çok sanatçının resminden tanıyoruz aslında.
Van Gogh, Kafe Terasta Gece, 1888, © Kröller-Müller Müzesi
Van Gogh’un 1888 tarihli “Kafe Terasta Gece” tablosunda kullanılan sarı ve mavi renklerin yarattığı kontrastın canlılığını hissederken, Paul Gauguin’ın “Merhaba Bay Gauguin” isimli tablosunda kullanılan mavi, sarı; yeşil, turuncu renklerin kontrastı ile duygusal olarak uyarılıyoruz. Ya da Edvard Munch’un orantısız çizgilerine ve kıvrımlarına eşlik eden mavi ile turuncu kontrastının yarattığı dehşet duygusana ne demeli? Kontrastın yarattığı duygu durumlarını, kuşkusuz sıcak ve soğuk renklerin kullanımı, renklerin konumlandırılması, tonlama ve yoğunluk, gölgelendirme gibi teknik unsurlar etkiliyor.
Paul Gauguin, Merhaba Bay Gauguin, 1889, © Prague Ulusal Galerisi
Gölgelendirme ve ışık kullanımının sanat tarihindeki en önemli ustaları olarak Caravaggio ve Rembrandt’ı sayabiliriz. Renklerin konumlandırılmasının önemini anlamak istiyorsak natürmort resimler aracımız olabilir. Işık ve renkten kaynaklanan izlenimleri tuvale yansıtan İzlenimciler’e değinmeden rengin tarihinin izini sürmek mümkün değil. Claude Monet’nin 1872 tarihli “İzlenim: Gün Doğumu” tablosunun yarattığı izlenim ise bugün hala konuşuluyor.
Eray ERKOCA – eray.erkoca@alem.com.tr