ALEM Talks Podcast: İdil Yazar
1 dakika okunma süresi
Her ne kadar keyifle okunacak pek çok yeni roman bulabilsek de mükemmel dilleri, düşündürücü hikayeleri ya da yayınlandıkları dönemde aştıkları sınırlar nedeniyle diğerlerinden tartışmasız daha öne çıkan klasikler bulunuyor. Bir romanın sayfalarına dalmayı ne kadar az ya da çok seviyor olursanız olun, herkesin hayatında en az bir kez okuması gereken bazı kitaplar da var. İster kendinize iyi bir edebi temel sağlamak, ister ortamda "o kitabı" okumamış tek kişi olmamak, isterseniz de radarınızdan kaçmış olabilecek büyük bir klasiği keşfedebilmeniz için hayatınızda en az bir kez okumanız gereken en önemli romanları bir araya getirdik.
Rusya'nın Saint Petersburg kentinde genç ve yoksul bir öğrenci, vicdansız bir tefeciyi öldürerek servetini muhtaçlar arasında yeniden dağıtmak için bir plan yapar. Ancak eylemi gerçekleştirdikten sonra suçluluk duygusu ve paranoya onu tüketir ve kendi içinde psikolojik bir savaşa yol açar. Eylemleriyle boğuşurken, erdemli bir seks işçisi, kız kardeşi ve acımasız bir dedektif de dahil olmak üzere çeşitli karakterlerle karmaşık ilişkiler kurar. "Crime and Punishment (Suç ve Ceza)", ahlak, kefaret ve suçun psikolojik etkileri gibi temaları harika bir şekilde irdeliyor. Ayrıca yine Fyodor Dostoevsky imzalı "Karamazov Kardeşler" romanını da mutlaka okumanızı öneririz.
Totaliter bir toplumun belki de gelmiş geçmiş en etkileyici distopik tasviri olan "1984", sürükleyici bir gerilim romanı olduğu kadar tarihi ve kültürel bir polemik. Romanda geçen 'doublethink' ve 'Big Brother' gibi bazı kelimeler gündelik dile de nüfuz etti ve kitap, günümüzde artarak etkisini sürdürüyor. Eleştirmen ve yazar Jonathan Freedland'ın, "1984" hakkında yazdığı gibi, "gözetim devletinin, kitle iletişim araçlarının kamuoyunu, tarihi ve hatta gerçeği manipüle etme gücünün... kısaltması haline geldi". Özgürlük, ihanet ve protestonun gücünü kapsayan bu kitap, İngiliz edebiyatının temel taşlarından biri. "1984"ü severseniz yine Orwell imzalı "Hayvan Çifliği"ni de mutlaka okumanızı öneririz.
Jane Austen'ın en ünlü romanı "Pride and Prejudice (Gurur ve Önyargı)", muhtemelen bu dilde yazılmış en ünlü romanlardan biri. Aynı anda hem esprili hem alaycı hem modern hem de zamansız olmayı başarıyor. Zamanla edebiyatın en büyük feminist kahramanlarından biri haline gelen Elizabeth Bennet ve Fitzwilliam Darcy'nin kur yapmalarına odaklanan bu roman, geleneksel bir aşk hikayesinden çok daha fazlası; kahkaha attıran karakterler, şakacılık ve ironiyle dolu. Jane Austen edebiyatına harika bir giriş niteliğindeki bu kitabı beğenirseniz, güçlü bir kadın kahramana sahip bir başka klasik olan "Persuasion"ı da tavsiye ederiz.
Emily Brontë'nin gotik romanı "Wuthering Heights (Uğultulu Tepeler)"olmadan hiçbir okuma listesi tamamlanmış sayılmaz. Jane Austen'in popüler romantik kurgusuna bir tepki olarak 1847'de yazılan bu eser, çerçeve bir anlatı içinde geçen ve iki nesle yayılan, tamamen daha karanlık ve karmaşık bir hikaye. İngiliz edebiyatındaki en güzel düzyazılardan bazılarına sahip olan eser, Yorkshire kırlarının vahşi ve yabanıl atmosferinde Catherine Earnshaw ile kimsesiz bir çocuk olan Heathcliff arasındaki yıkıcı ilişkiyi anlatıyor. Emily Brontë'nin yayınlanmış tek eseri olan bu roman, mahkum aşkın şiddetini ve intikamın ürpertici karanlığını başka hiçbir romanda olmadığı kadar hissettiriyor.
Emily Brontë demişken, kız kardeşi Charlotte Brontë'nin "Jane Eyre"inden de bahsetmemek olmaz. Okullarda sıklıkla okutulan bu ünlü roman, yazarın kadın olduğu gerçeğini gizlemek için ilk olarak 1847 yılında Currer Bell takma adıyla yayımlandı. Neyse ki 1847'den bu yana edebiyatta kadınlarla ilgili çok şey değişti ve Brontë artık tarihte kadınlarla ilgili en çığır açıcı romanlardan biri için hak ettiği övgüyü alıyor. Yazarın gerçek kimliğini gizlemek zorunda hissettiği o dönemde Jane Eyre, kadınlar için bir bireysellik hikayesi sundu. Romana adını veren karakter, yetim bir genç kızdır ve fakirlikten çıkıp, başarılı ve bağımsız bir kadına dönüşür. Eser, hem gotik hem de Viktorya dönemi edebiyatından temaları bir araya getiriyor.
Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez, en ünlü eseri "One Hundred Years of Solitude (Yüzyıllık Yalnızlık)" romanını 1967 yılında yayımladı. Kitap, Buendia Ailesi'nin yedi neslinin hikayesini anlatıyor ve ailenin soyundan gelen son kişilerle birlikte kasabaları Macondo'nun kuruluşundan yıkılışına kadar olan süreci takip ediyor. Fantastik bir üslupla yazılmış olan roman, sıradan şeylerin olağanüstü doğasını vurgularken mistik şeylerin de sıradan olduğunu göstererek büyülü gerçekçilik türünü irdeliyor. Marquez, tarih ve Latin Amerika kültürü ile ilgili mit ve halk hikayelerinin yaygınlığını ve gücünü vurguluyor. Roman, Marquez'e pek çok ödül kazandırarak, 1982'de tüm eserleri için yazarın Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmesini sağladı ve "One Hundred Years of Solitude (Yüzyıllık Yalnızlık)" genellikle Marquez'in en başarılı eseri olarak anılır.
İspanyol edebiyatının belki de en etkili ve en tanınmış eseri olan Miguel de Cervantes imzalı "Don Quixote (Don Kişot)", ilk kez 1615 yılında tam olarak yayımlandı. Tekrar tekrar tüm zamanların en iyi edebi eserlerinden biri seçilen roman; Don Quixote de la Mancha adını alan ve şövalyelikle ilgili romantik romanlara duyduğu saplantıyla bu geleneği yeniden canlandırmak ve kendisi de bir kahraman olmak için yola çıkan bir adamın hikayesini anlatıyor. Don Kişot karakteri, romanın yayınlanmasından bu yana birçok önemli sanat, müzik ve edebiyat eserini etkileyerek bir idol ve arketipik haline geldi. Metin o kadar büyük etki yarattı ki Don Kişot karakterinden yola çıkılarak 'ideallerinin peşinde koşarken aptalca, pratik olmayan, aceleci, romantik fikirler veya abartılı şövalyece eylemlerle hareket eden' birini tanımlamak için kullanılan "quixotic" kelimesi yaratıldı.
Napolyon döneminin arka planında geçen "War and Peace (Savaş ve Barış)" romanı, Rus toplumunun ve onun savaş kaosuna sürüklenişinin bir panoramasını sunuyor. Beş aristokrat ailenin birbiriyle bağlantılı hayatlarını, mücadelelerini, aşklarını ve tarihin çalkantılı dönemindeki kişisel yolculuklarını takip ediyor. Anlatı, tarihi olayları, karakterlerin kişisel hikayeleriyle birlikte örerken aşk, savaş ve hayatın anlamı gibi temaları irdeliyor. Dünya klasikleri dendiğinde Leo Tolstoy'un "War and Peace (Savaş ve Barış)" romanı ön plana çıksa da çok daha kişisel bir yorum yapmamız gerekirse; mutlaka okunması gereken bir diğer Tolstoy klasiği olan "Anna Karenina"nın pek çok okuyucu da hem derinliği hem de hikaye anlatımı açısından daha fazla iz bırakacağını söyleyebiliriz.
Nükteli ve bilgece bir ergenliğe giriş hikayesi olan "The Catcher in the Rye (Çavdar Tarlasında Çocuklar)", gerçek bir zamansız klasik. Holden Caulfield, bir başka okuldan daha atılmıştır. New York'ta gezinmekte, geçici karşılaşmalarda teselli aramakta, her zaman onu gerçekten anlayan tek kişi olan küçük kız kardeşi Phoebe'yi düşünmektedir. Ergenlik yabancılaşmasına bir ağıt niteliğinde olan, bağlanma ihtiyacını ve ergenliğin şaşkınlığını yansıtan bu hikaye, 1950'lerde ilk yayımlandığında olduğu kadar bugün de güncelliğini koruyor.
Harper Lee'nin 1930'ların Alabama'sında geçen klasik öyküsü, dönemin güneyindeki ırksal gerilimler üzerine ufuk açıcı bir roman. Hikaye, beyaz bir kadına tecavüz etmekle haksız yere suçlanan siyahi Tom Robinson'ın hayatını kurtarmaya çalışan beyaz avukat Atticus Finch'i takip ediyor. Anlatıcının, Finch'in altı yaşındaki kızı Scout'ın, masumiyeti durumun adaletsizliğini ve anlaşılmazlığını vurgulamaya yarıyor. Gerçek bir Amerikan klasiği olan "To Kill a Mockingbird (Bülbülü Öldürmek)", ABD'deki çetrefilli ırkçılık meselesine mizah, sıcaklık ve şefkatle yaklaşarak 20. yüzyılın en iyi kitaplarından biri olarak kabul edilmesini sağladı. Harper Lee, 2015 yılında 1950'lerde geçen ve karakterlerin 20 yıl sonraki gelişimini gösteren "Go Set A Watchman" adlı bir devam romanı yayınladı.
F. Scott Fitzgerald'ın kısa ama bir o kadar da güçlü başyapıtı, zamanla 'Amerikan Rüyası' felsefesinin ölümüyle eşanlamlı hale geldi. Modern bir trajedi olan bu eser, yeni milyoner olmuş Jay Gatsby'nin, şimdi başka bir zenginle evli olan eski sevgilisi Daisy Buchanan'ın aşkını geri kazanmaya çalışırken yaşadığı düşüşü anlatıyor. İlginçtir ki "The Great Gatsby (Muhteşem Gatsby)", döneminde Fitzgerald'ın önceki romanları "This Side of Paradise" ve "The Beautiful and the Damned" kadar başarılı olamadı. Kitap, ancak F. Scott Fitzgerald'ın ölümünden sonra önem kazandı.
Distopik bir gelecekte geçen ve şu anda büyük ve oldukça başarılı bir dizi uyarlamasına da sahip olan "The Handmaid's Tale (Damızlık Kızın Öyküsü)", çevresel bir felaketin kadın nüfusunun çoğunluğunun kısırlaşmasına yol açtığı bir dünyada geçiyor. Köktendinci bir dini grup, bir zamanlar ABD olan toprakların kontrolünü ele geçirdiğinde, doğurgan kadınlar toplanır ve sessiz, isimsiz 'hizmetçiler' olarak eğitilir, iktidardaki erkeklerle üremeye zorlanır. Önemli bir feminist metin olan Margaret Atwood'un romanı, kadın haklarının tersine çevrilmesinin sonuçlarını irdeliyor. Atwood, "Damızlık Kızın Öyküsü"nü yazarken, tarihsel bir öncülü ya da modern bir referans noktası olmayan bir içeriğe yer vermek konusunda titiz davrandığını, bu nedenle de romanın diğer bilimkurgu eserlerinden çok daha karanlık ve dehşet verici derecede gerçek olduğunu söyledi ki bu konuda haklı olduğunu eklemeliyiz.
Çok az beklentisi olan ya da hiç beklentisi olmayan yetim bir çocuk olan Pip, hayattan çok az şey beklemektedir. Ancak Pip'in dar yaşamı, kaçan bir suçluyu bulması, gizemli yaşlı bir kadını ziyarete çağrılması ve buz gibi güzel Estella ile tanışmasıyla altüst olur. En şaşırtıcı olanı ise, kimliği belirsiz bir kişinin ona Londra'da yeni bir hayata başlaması için para vermesidir. Bazıları tarafından dedektiflik romanını icat ettiği söylenen ve döneminin en popüler romancılarından biri olan Charles Dickens, en sevilen yazarlardan biri olmaya devam ediyor. Eğer yazar hakkında daha fazla fikir edinmek isterseniz "Oliver Twist", "A Tale of Two Cities" ve "David Copperfield" kitaplarını da tavsiye ederiz; sonuncusu yakın zamanda Women's Prize for Fiction ödüllü Barbara Kingsolver tarafından yeniden ele alındı.
Kısmen bir hayalet hikayesi, kısmen de köleliğin kötülükleri üzerine derin bir düşünme olan Pulitzer ödüllü "Beloved (Sevilen)" romanı, Amerikalı yazar Toni Morrison'ın en büyük başarısı. Köle ticareti sonucu ölen 60 milyondan fazla Afrikalıya ve onların soyundan gelenlere adanan roman, 1800'lerin ortalarında, Amerikan İç Savaşı'nın ardından geçiyor. Oğulları tarafından terk edilen ve en küçük kızıyla birlikte Cincinnati'de yaşayan Sethe, Kentucky'deki Sweet Home'da köle olarak geçirdiği geçmiş hayatının anılarıyla yaşadığı travmayı anlatıyor. Sweet Home'dan kurtulan bir başka kişi kapısında belirdiğinde, bu bir başkasının gelişini müjdeler: kendine 'Beloved' diyen gizemli bir kadın. Şaşırtıcı bir hikaye anlatıcılığı başarısı olan "Beloved (Sevilen)", annelik, aile, folklor ve topluluk fikirlerini tarihin dehşetiyle iç içe geçiriyor.
Muhtemelen bu listenin en kendine özgü romanı olan Virginia Woolf'un "Mrs. Dalloway (Bayan Dalloway)" kitabı, Clarissa Dalloway adlı bir İngiliz sosyetesinin hayatının bir gününü anlatıyor. Üçüncü şahıs anlatımı ile çeşitli karakterlerin düşüncelerini bir arada aktaran roman, baştan sona bir bilinç akışı üslubu kullanıyor. Bu tarzın sonucu, karakterlerin zihinlerine derinlemesine kişisel ve açıklayıcı bir bakış sunması. Roman, hikayesini anlatmak için olay örgüsünden ziyade karakterlere dayanıyor. Karakterlerin düşünceleri arasında sürekli pişmanlıklar ve geçmişe dair düşünceler, psikolojik problemler, 1. Dünya Savaşı'ndan kalma travma sonrası stresle mücadeleleri ve toplumsal baskıların etkisi yer alıyor. Romanın kendine has üslubu, konusu ve geçtiği zaman dilimi, onu tüm zamanların en saygın eserlerinden biri haline getirdi. Ayrıca Virginia Woolf'un "Kendine Ait Bir Oda", "Deniz Feneri", "Orlando" kitaplarını da kesinlikle öneririz.
Okonkwo, yaşayan en büyük güreşçi ve savaşçı ve tüm Batı Afrika'da ünlüdür ancak yanlışlıkla bir klan üyesini öldürdüğünde hayatı ters yöne gitmeye başlar. Okonkwo, sürgüne gönderilir ve geri döndüğünde köyüne misyonerlerin ve sömürge valilerinin geldiğini görür. Nijerya doğumlu Chinua Achebe'nin ilk kez 1958 yılında yayımlanan bu romanı hem Afrika hem de dünya edebiyatını yeniden şekillendirdi ve 45 dilde 10 milyondan fazla sattı. Ayrıca kitabı severseniz, bir üçlemenin parçası olduğunu bilmekten memnun olabilirsiniz: Bu Afrikalı topluluğun kaderini anlatan iki roman "Arrow of God" ve "No Longer at Ease" birbirini takip ediyor.
"The Metamorphosis (Dönüşüm)", bir sabah uyandığında kendisini dev bir böceğe dönüşmüş olarak bulan bir adamın hikayesini anlatıyor. Dönüşümü, işini kaybetmesine ve yeni formundan dehşete düşen ve iğrenen ailesi tarafından dışlanmasına neden olur. Yeni gerçekliğiyle boğuşurken giderek yalnızlaşır ve insanlık duygusunu kaybetmeye başlar. Yabancılaşma, suçluluk ve kimlik temalarını irdeleyen kitap, insanlık durumunun derin bir incelemesini sunuyor. Ayrıca "Milena'ya Mektuplar", "Dava" ve "Şato" da mutlaka okunması gereken Franz Kafka romanları arasında.
"Moby Dick" romanı, intikamcı bir deniz kaptanının, bacağını ısıran dev bir beyaz ispermeçet balinasını avlamak için giriştiği saplantılı arayışın ayrıntılı bir anlatısını sunuyor. Kaptanın, mürettebatının uyarılarına ve endişelerine rağmen amansız takibi, onları denizler boyunca tehlikeli bir yolculuğa çıkarır. Hikaye, balina avcılığı ve denizin zengin tasvirleriyle dolu, iyi ve kötünün, saplantının ve gerçekliğin doğasının karmaşık bir araştırması. Hem dili hem de kalınlığı nedeniyle "Moby Dick", kimilerini zorlayabilecek bir roman olmasına karşın okuyucunun zihnine kattıklarıyla oldukça da ödüllendirici bir yapıt.
Genellikle H.G. Wells'in neredeyse aynı adı taşıyan bilim-kurgu romanıyla karıştırılan (sadece bir "The" çıkarılmış hali) Ralph Ellison'ın "Invisible Man (Görülmeyen Adam)" romanı, Afro-Amerikalı bir erkeğin, kimliğini ifade etme yolculuğundaki çığır açan bir roman. Romanın anlatıcısı, ismi asla verilmeyen ancak sosyal olarak başkaları için "görünmez" olduğuna inanan bir adam. Karakter, ülkenin güney tarafından üniversiteye ve ardından New York'a taşınmasının hikayesini anlatıyor. Her yerde aşırı zorluklarla ve ayrımcılıkla karşılaşıyor, iş, ilişkiler ve şüpheli sosyal hareketlerin içine ve dışına düşüyor, asi ve ruhani bir zihniyetle ilerliyor. Roman, Afro-Amerikan kimliği ve kültürünü çevreleyen sembolizmi araştıran gerçeküstü ve deneysel yazım tarzıyla ünlü. "Invisible Man (Görülmeyen Adam)", 1953 yılında ABD Ulusal Kitap Ödülü'nü kazandı.
"The Grapes of Wrath (Gazap Üzümleri)", Büyük Buhran sırasında topraklarından sürülen Oklahomalı çiftçiler olan Joad Ailesi'ni anlatıyor. Aile, diğer binlerce "Okie" ile birlikte iş ve daha iyi bir yaşam arayışıyla Kaliforniya'ya gider. Yolculukları boyunca sayısız zorluk ve adaletsizlikle karşılaşırlar ancak birlik ve ortak fedakarlık yoluyla insanlıklarını korurlar. İnsanın insana karşı acımasızlığı, gazabın saygınlığı, aile ve dostluğun gücü gibi temaları işleyen anlatı, 1930'larda Amerikalı göçmen işçilerin yaşadığı sert gerçeklerin çarpıcı ve dokunaklı bir tasvirini sunuyor. Tabii ki John Steinbeck dendiğinde ilk akla gelen "Fareler ve İnsanlar" romanını da okumanızı şiddetle tavsiye ederiz.