Buckingham Sarayı'nda Beckham Rüzgarı
2 dakika okunma süresi
Yoko Ono, sadece sanat eserleriyle değil, aynı zamanda aktivizm ve müzik alanlarındaki çalışmalarıyla da tanınan çok yönlü bir sanatçı. John Lennon ile ilişkisiyle de çok konuşulan, hatta kimi zaman bu sansasyonel ilişkinin, sanatçı kişiliğinin de önüne geçtiği Yoko Ono'nun sanat hayatı ve kişisel yaşamını mercek altına aldık.
1960'larda kavramsal ve performans sanatın en etkileyici isimlerinden birine dönüşen Yoko Ono, 18 Şubat 1933'te Japonya'nın Tokyo kentinde doğdu. Sanata olan ilgisi çok genç yaşlarda ortaya çıkan Ono, yine Tokyo'daki Gakushuin Üniversitesi'nde sanat eğitimi aldı. Daha sonra Amerika Birleşik Devletleri'ne taşındı ve New York'ta sanat kariyerine kaldığı yerden devam etmeye başladı.
Yoko Ono, sanatta sınırları zorlama ve izleyiciyi etkileşime geçmeye teşvik etme konusundaki yenilikçi yaklaşımıyla tanınıyor. Eserlerinde sıklıkla soyut ve deneysel bir dil kullanırken, izleyicileri düşünmeye ve duygusal olarak etkileşime girmeye davet ediyor. Yoko Ono, sanat hayatı boyunca performans sanatından enstalasyonlara, metinden müziğe dek çeşitli sanat formalarında eserler üretti.
Kısmen, kendisi de çatı katı etkinliklerinin müdavimlerinden olan John Cage'in Zen'den ilham alan disiplinlerarası çalışmalarından yola çıkan Yoko Ono, yaratıcı bir şekilde interaktif katılımı teşvik eden ve çoğu zaman da gerektiren basit kavramsal sanat eserleri sundu. Örneğin "Painting to Be Stepped On" (1960), izleyicilerin üzerine basmaya davet edildiği bir tuvaldi. Ono'nun bu dönemde ürettiği eserlerin çoğu, öncelikle başkalarının, yerine getirmesi ya da bazı durumlarda yalnızca üzerinde düşünmesi için yazılı talimatlar olarak var oldu. Yoko Ono daha sonra bu epigramatik metinleri, "Grapefruit" (1964) adlı kitapta derledi.
Yoko Ono'nun eserleri, dünya çapında birçok önemli sergide ve etkinlikte yer aldı. 1960'ların başlarında Fluxus hareketi içinde aktif olarak yer aldı ve bu dönemde birçok deneysel performans sergiledi.
Yoko Ono'nun özel hayatı, müzikal kariyeri ve evliliği de sanat kariyeri kadar dikkat çekiciydi. Ono, 1956-1962 yıllarında avangart piyanist Toshi Ichiyanagi ile bir evlilik yaptı. 1962-69 yıllarında ise film yapımcısı Anthony Cox ile evliydi. Ono'nun Ichiyanagi ile evliliğinin müzik üretimine katkı sağladığını, Cox ile evliliğinin ise sinema ile yakınlaşmasını sağladığını söyleyebiliriz.
Yoko Ono, 1966'da Londra'ya taşındı ve burada Cox'la birlikte, aralarında "Bottoms" olarak da bilinen "No. 4"un (1966) da bulunduğu filmler yapmaya başladı.
1966 yılında Londra'daki eserlerinin sergilendiği bir seçkide Beatles grubunun üyesi John Lennon ile tanıştı. İkilinin tanışmalarındaki itici güç, Yoko Ono'nun sergideki ilgi çekici sanat eserlerinden biriydi. John Lennon, bir merdivenin tepesinde "Evet" kelimesinin yazılı olduğunu gösteren bir büyüteçten oluşan yerleştirmeden çok etkilenmişti.
İkili 1968'de deneysel filmler ve kayıtlar üzerinde iş birliği yapmaya başladı, albümleri "Unfinished Music No.1: Two Virgins"in (1968) kapağında tartışmalı bir şekilde çıplak bir fotoğrafları yer aldı.
Ayrıca Yoko Ono, barış ve insan hakları gibi konularda da aktif olarak çalışmış ve çeşitli sosyal projelerde yer almış bir aktivist.
Yoko Ono'nun eserleri genellikle izleyicilerin katılımını ve etkileşimini içerir ve sanatı sadece gözlemci olmaktan ziyade bir deneyim haline getirir. Onun çalışmaları, sanatın sınırlarını ve izleyicinin rolünü sorgulayan yenilikçi ve etkileyici bir yaklaşımı temsil eder.
"Cut Piece" isimli performans, izleyicilerin bir makasla Yoko Ono'nun üzerindeki giysileri kesmesine izin verdiği etkileyici bir deneyim. Ono, bedenini ve kişisel sınırlarını ortaya koyarak izleyicileri düşünmeye ve kadın bedeni üzerine sosyal ve politik düşüncelere yönlendirir. Yoko Ono dendiğinde ilk akla gelen çalışmalardan biri olan "Cut Piece", katılımcıların süreçte giderek gaddarlaşması sonucu, sanatçının kendisi için de beklediğinden daha çarpıcı, hatta sarsıcı bir hale geldi.
"Wish Tree" serisi, izleyicilerin bir dilek yazıp ağacın dallarına asmasına izin veren interaktif enstalasyonlardan oluşuyor. Bu eser, insanların arzularını ifade etme ve toplumsal bir deneyim yaşama fırsatı sunuyor.
İzlanda'nın Vioey Adası'nda yer alan bu anıt, John Lennon'ın mirasına bir saygı duruşu niteliği taşıyor. "Imagine Peace Tower", her yıl ekim ayında Lennon'ın doğum gününde ve aralık ayında ölüm yıl dönümünde yakılan bir ışık kulesi. "Imagine Peace (Barışı Düşle)" mesajı ise dünya barışı için bir çağrıdır.
(Tate Modern, Londra, 15 Şubat – 1 Eylül 2024)
Performans sanatına güçlü bir feminist boyut kazandıran Yoko Ono'nun hayatı ve çalışmaları, "Yoko Ono: Music of the Mind" isimli retrospektif sergi ile Tate Modern'de izleyiciyle buluşuyor. Ono'nun modern sanattaki önemli yerini mercek altına alan sergi, sanatçının nesneler yerine fikirleri ön plana çıkaran kavramsal pratiğini ve dünya barışı için sürdürdüğü çalışmaları da inceliyor.
Yoko Ono, uzun ve etkileyici bir sanat kariyerinin ardından 22 Kasım 2022'de 89 yaşındayken hayatını kaybetti. Sanatçının vefatı, sanat dünyasında büyük bir kayıp olarak kabul edildi ve dünya çapında sanatseverler tarafından büyük bir üzüntüyle karşılandı. Ancak Yoko Ono'nun mirası ve etkisi, eserleri ve sanat anlayışıyla sonsuza kadar varlığını sürdürecek.