Modanın Şapka Dehası: Stephen Jones
4 dakika okunma süresi
Rönesans tablolarında, kraliçelerden ressamların ilham perilerine ve dönemin soylu ailelerinin hanımlarına ve kızlarına dek pek çok güzel kadın görüyoruz. Peki bu kadınlar, günümüzün laboratuvarlarda üretilen modern cilt bakım ve kozmetik ürünlerine sahip olmadıkları halde nasıl bu kadar etkileyici görünebiliyorlar? Rönesans tablolarında, kusursuz tenleri ve capcanlı saçları ile ışıldayan kadınların güzellik sırları, bilim insanları tarafından araştırıldı. Sanat Tarihçisi Jill Burke ve Fizikçi Wilson Poon, Rönesans kadınlarının güzellik rutinlerini büyük ustaların resimlerine ve dönemin kitaplarına dayanarak ortaya çıkardı.
"Girl With A Pearl Earring", Johannes Vermeer, 1665
Rönesans'ın büyük ustalarının eserleri, dönemlerinin güzellik standartlarını net bir şekilde aktarıyor. Kumaşların ve mücevherlerin zarafetiyle ünlü olan bu dönem, aynı zamanda rutin güzellik sırlarının da ortaya çıktığı bir zaman. Örneğin; Kraliçe Elizabeth, yüzünü maske gibi kaplayan beyaz makyajı ile resmedildi ve tanındı. Bu görünüm, genellikle pudralı yanaklarla tasvir edilen Rönesans kadınları için moda haline geldi. Ancak Edinburg Üniversite'nde sanat tarihi profesörü olan Jill Burke ile yine Edinburg Üniversitesi'nde fizik profesörü olan Wilson Poon'un araştırmasına göre o dönemin kadınları, daha önce düşünülenden çok daha sofistike güzellik ürünleri kullanıyorlardı.
"The Lady with an Ermine", Leonardo da Vinci, 1489-1491
Jill Burke ve Wilson Poon, yaptıkları uzun araştırmalar ve inceledikleri Rönesans tabloları sonucunda 15. yüzyıl ile 17. yüzyıl arasında kullanılan birçok güzellik tarifi keşfetti ve bunların ne kadar gelişmiş olduklarını gördü. Kırışıklık karşıtı kremlerden güneş korumasına, toniklerden peeling'lere dek pek çok alanda kullanılan 30 adet Rönesans tarifi yeniden yaratıldı. Bu tarifler, bitkilerin tedavi edici özellikleri ve damıtma, yüz kremleri için emülsiyonlar oluşturma ve doğal olarak oluşan bitki müsilajını saç kremi gibi ürünlerde kullanma gibi kimyasal işlemler konusunda etkileyici bir anlayışı ortaya koydu. Burke ve Poon, bu tariflerin ne kadar eski olduğunu bilmeselerdi, çoğunun modern olduğunu düşünebileceklerini söylüyor.
"Birth of Venus", Sandro Botticelli, 1485
Rönesans dönemi kozmetik ürünleriyle ilgili Jill Burke ile Wilson Poon'un ortaya çıkardığı gerçek; sanılanın aksine o dönemde kullanılan malzemelerin hepsinin zehirli olmadığı. Viktorya Dönemi de dahil olmak üzere Rönesans Dönemi'nde uygulanan makyaj ürünlerinde yüksek oranda kurşun, civa, arsenik ve amonyak gibi zehirli malzemeler kullanıldığı düşünülüyordu. Ancak ortaya çıktığı üzere; o dönemdeki cilt bakım ve makyaj ürünleri, düşünüldüğü kadar sınırlı değilmiş ve pek çoğu oldukça bilimsel yöntemlerle üretiliyormuş.
"Elizabeth I", George Gower, 1588
Jill Burke ve Wilson Poon'un üzerine çalıştıkları bir yüz kremi, koyun yağı olan donyağı içeriyor. İçinde E vitamini ve antiokisidanlar var. Kızarıklığı yatıştırmak için metaller kullanılmış. Ortaya çıkan sonuç; Rönesans döneminde kullanılan ürünlerin (hepsinin olmasa da) çoğunun, zehirli olduğunu bildiğimiz maddeler içermediği ve gerçekten işe yaradığı.
"Portrait of Young Woman with Unicorn", Raphael, 1505-1506
Jill Burke ve Wilson Poon'un araştırmaları sırasında keşfettikleri bir saç kremi tarifinin, saçları yumuşatmak konusundaki etkisi onları oldukça şaşırtmış. Bu saç kremi; pembe hoş bir çiçek olan ebegümeci, söğüt yaprakları ve psyllium tohumlarından yapılıyor. Malzemeler birlikte kaynatılıyor ve ortaya çıkan krem, saça çok az miktarda uygulanıyor ve durulanmıyor. Saçtaki elektriklenmeyi önlediği yönünde bir sonuca varılmış.
"Self-portrait by Judith Leyster", Judith Leyster, 1630
Jill Burke ve Wilson Poo'nun ulaştıkları ve denedikleri tariflerden biri de dudak ve yanaklar için kullanılan bir allık. Sandal ağacı ve aqua vitae likörü karışımı, cildi boyuyor ve hatta bu renk, birkaç gün dayanıyor.
"Mona Lisa", Leonardo Da Vinci, 1503
Jill Burke ile Wilson Poon'un araştırmaları, 16. yüzyıldan kalma İtalyanca bir kitap olan ve zamanında İngilizce, Fransızca ve Almanca gibi farklı dillere de çevrilmiş, Giovanni Marinello imzalı "The Ornaments of Ladies" ile başlıyor. Kitap, 1400'de fazla tarif içeriyor. Hatta güzellik uykusunun önemiyle ilgili ve "gençlik getiren" olarak tasvir edildiği bir bölüm de var. Burke ve Poon, bu döneme ait daha birçok benzer kitapla karşılaştı.
"Portrait of Eleonora Gonzaga", Titian, 1538
Tarifler arasında gül yağı ve rendelenmiş balmumunun kısık ateşte pişirilmesiyle yapılan dudak kremi, bal ve yumurtanın ezilerek merhem haline getirilmesiyle üretilen göz kremi ve ekmek kırıntılarından yapılan peeling gibi pek çok reçete bulunuyor. Bazı yazarlar, okuyucularını, Titian ve Petrarch gibi ressam ve şairlerin hayal ettiği kadınlara benzemeye çağırıyor; günümüz kadınlarının dergilerde ve sosyal medyadaki ideal kadın figürlerine benzemeye veya benzetilmeye çalışıldığından çok da farklı değil.
"Portrait of a Young Girl, Petrus Christus", 1465-1470
Rönesans kadınlarının güzellik sırlarına dair bu kapsamlı araştırma, Jill Burke imzalı "How to be a Renaissance Woman: The Untold History of Beauty and Female Creativity (Nasıl Rönesans Kadını Olunur: Güzelliğin ve Kadın Yaratıcılığının Anlatılmamış Tarihi)" isimli kitapta bir araya getiriliyor. Ekim 2023'te konuyla ilgili Londra'da bir sergi düzenlenmesi de planlanıyor.