Gotham Ödülleri 2024 Kazananlar Listesi
7 dakika okunma süresi
Baş dönmesi anlık yaşanabileceği gibi gün içinde birden fazla defa da gerçekleşebilir. Dengesizlik hâli olarak da tanımlanan rahatsızlık genellikle anlık olarak gelişir ve endişe edilecek bir durum teşkil etmez. Baş dönmesi uzun zamandır var olması halinde neyin neden olduğunun bulunması ve buna bağlı olarak tedavi edilmesi gerekir.
Pek çok farklı nedene bağlı olarak gerçekleşebilen rahatsızlık, kişinin hayat standardını etkiler ve yaşam kalitesini bir hayli düşürür. Devamlı olduğu gibi uzun süren ve bunun yanı sıra ani gelişip şiddetli olan baş dönmesi vakaları için hekime başvurulması önem taşır ve bu durum "Baş dönmesi neden olur?" ve "Baş dönerse ne yapmalı?" sorularını hazırlar.
İnsan için denge çok önemlidir ve dengenin sağlanabilmesi için vücutta pek çok sistem çalışır. Bu sistemlerin sağlıklı ve uyum içinde olmaları önem taşır. Merkezi sinir sistemi üzerinde olan denge organları, dengenin sağlanması amacı ile farklı duyulardan gelen bilgileri denge merkezinde işler ve dengenin oluşmasını sağlar. Bu durum beyin, omurilik, iç kulak, kaslar, eklemler ve iç organlar ile gerçekleşir.
Kişinin çevresi ile dengesini sağlayamaması şeklinde tanımlanabilen baş dönmesi kişiler tarafından farklı şekillerde tarif edilir. Yerin dönmesi, zeminin ayakların altından kayması, gözlerin kararması ve bir yana doğru kayma sözleri sık rastlanan yakınmalar arasında bulunur.
Uykuda baş dönerek uyanmak bazı insanların yaşadığı bir durum olup kişinin günlük yaşamını etkilediği gibi bazen durma noktasına da getirebilir. Pek çok farklı nedenden oluşabilen rahatsızlık aynı zamanda stresten baş döner mi sorusu ile beraber yatarken kalkarken başım dönüyor şeklinde korkuları da akla getirir.
Stres, ilaç kullanımı ve alkole bağlı olabileceği gibi beyin, kulak, kalp gibi farklı nörolojik problemlerden de kaynaklanabilir. Tansiyonun ani değişmesi, kansızlık, kulakta yaşanan iltihaplar, uzun süre su içmemek, sıcak hava, yol tutması ve aşırı yapılan egzersiz gibi nedenler sonucunda da yaşanabilir. Diğer nedenler de aşağıdaki gibidir:
İç ya da orta kulakta yer alan denge merkezinin etkilenmesi ile gerçekleşir. Beyin dışı nedenlerden kaynaklanır. Bulantı ve kusma da yaşanabilir. Periferik vertigo; metabolik hastalıklar, hipoglisemi, hipertiroidi, yüksek tansiyon, kas ya da iskelet sistemi rahatsızlıklarına bağlı olarak gelişir. Yerinden oynayan kristallerin yerine getirilmesi ile şikâyetler son bulur
Beyinde oluşan rahatsızlık ile görülen santral vertigo, periferik vertigoya göre daha ciddi bir sağlık problemidir. Vertigo türlerinde yaklaşık %25'i santral vertigo oluşturur. Şiddetli baş dönmesi ile karakterize olan santral vertigo aynı zamanda baş ağrısı, çift görme, uyuşukluk, konuşma ve yutkunma bozukluğu gibi belirtiler de gösterebilir.
Kalp, karaciğer, tansiyon yüksekliğe ile tiroit hastalıkları ve aynı zamanda ilaç kullanımına bağlı olarak da gelişebilen baş dönmesi, kalp yetmezliği, kalp kapakçığı hastalıkları, ritim bozukluğu, diyabet, tansiyon ve kan şekerindeki düzensizlikleri gibi hastalıklara da neden olabilir.
Kış hastalıklarından olan soğuk algınlığı ya da grip gibi iltihaplar da neden olabilir. Rahatsızlığın şiddeti, vücudun kapmış olduğu iltihaba göre farklılık gösterebilir.
Denge merkezinde yer alan beyincik bölgesindeki iyi ya da kötü huylu tümörler nedeni ile de görülebilir.
Parkinson ve MS gibi nörolojik rahatsızlıklar nedeni ile ortaya çıkabilir. Gerçekleşen nörolojik hastalığın özelliğine ve tanımına göre kişide ek olarak farklı belirtiler de görülebilir.
Kafaya sert bir darbe alınması ya da yaralanmalar da yol açabilir. Travmanın yaşandığı andan hemen sonra olabilir ya da uzun zaman sonra ortaya çıkabilir.
Yoğun stres yaşanması, duygu durum bozukluğu, panik atak ve kaygı bozukluğu ile depresyon tarzı pek çok psikolojik rahatsızlıklar denge problemine neden olur.
Kafamı hareket ettirince başım dönüyor şikâyeti daha iyimser bir tablo durumundadır. Hastalıktan ziyade bir belirti olup doktor, şikâyet ile gelen hastaya hikâyesini sorar ardından fiziki muayene yapar. Bulguları değerlendirilir ve gerekli olur ise ek laboratuvar testleri ile radyolojik testler de yapılabilir. Özellikle beyin, beyincik, kulak ve iç kulak yapıları incelendiği gibi hormon düzeni de araştırılır.
Baş dönmesi türlerinden kendiliğinden geçen olsa da çoğunlukla altta yatan hastalığa odaklanılır. Rahatsızlık, farklı sağlık problemlerinden kaynaklanabilir ve altta yatan hastalığın belirtileri ortaya çıkabilir. Bu sebep ile altta yatan rahatsızlığın bulunması önem taşır.
Baş dönmesi tedavi olarak öncelikle nedenler araştırılır. Kalp krizi ya da felç gibi sağlık problemlerinden dolayı gerçekleşir ise acil müdahale gerekir. Susuzluktan gerçekleşmesi durumunda sıvı verilir nefes darlığı gibi nedenlerde de kişiye oksijen takviyesi yapılır.