MURAT TABANLIOĞLU İSTANBUL’A ‘LİMAN KENTİ’ OLARAK ODAKLANIYOR

2014 Venedik Bienali’nde yer alan, Türkiye’nin kalıcı pavilion ile ilk kez katıldığı mimarlık sergisinin küratörü olan Murat Tabanlıoğlu bu yıl da yine uluslararası bir sergide benzer bir misyonu üstlendi.Murat Tabanlıoğlu, bu yıl yine Türkiye’yi temsilen gerçekleşetirilen bir serginin küratörü olarak İstanbul’a, ancak bu kez bir “Liman Kenti” olarak odaklanıyor.

Kökleri, liman olarak önemi de dahil olmak üzere, oldukça derin ve renkli bir geçmişe uzanan İstanbul, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, çok önemli imparatorlukların ve devasa boyutlardaki coğrafyaların başkentliğini üstlenmiş bir metropol. Doğal ve coğrafik açıdan benzersiz konumu ile İstanbul, halen dünyanın en büyük ve en önemli kentlerinden biri.

Barok resmin önemli isimlerinden Rubens’in (1577-1640) yaşadığı ve öldüğü şehir olan Anvers ise Hollanda, Fransa ve Belçika’dan geçen Escaut Nehri’nin kıyısında kurulu. Flamanların “Antwerpen” dedikleri şehir, nehir kıyısındaki stratejik konumuyla Roma İmparatorluğu ve İngiliz adalarını birbirine bağlayan bir merkez olarak ticaret ve sanat alanında etkin olmuş. Bu kozmopolit kent, halen Avrupa’nın ikinci, dünyanın ise üçüncü en büyük limanına sahip.

Küratör Murat Tabanlıoğlu, “Sergi, İstanbul’un denize dair özgün nesneleri ve simge değerleri üzerinden, liman ile liman arkası kara ilişkilerini araştırarak bir anlatı kurguluyor ve eşzamanlı olarak Anvers kenti de bu anlatıya eşlik ediyor” sözleri ile rotasının ana koordinatlarını vurguladığı serginin, çıkış noktası, uğradığı limanlar ve varış çizgisini şöyle anlattı: 

“Su, insanlığın ilk yıllarından bu yana kentlerin kurulması ve gelişmesinde hayati olmuştur; su kıyısında yer almak aynı zamanda sanayi gelişimini teşvik etmiş, dolayısıyla ticaret faaliyetlerini arttırmış, böylelikle limanlar da tekrar kentler için canlandırıcı, hayati rol oynamıştır. Ancak bugün, tüm dünyada endüstriyel faaliyetler ve ticaret yöntemleri ve buna bağlı olarak kent-liman ilişkisi gibi ekonomi ve sosyal hayat da değişti. Bir liman kenti olarak görüntüsünü ve temsiliyetini korumasına rağmen, İstanbul da aslında liman olarak özelliğini ve önceliğini kaybeden kentlerden biri konumunda.

Bir şehir için limanın önemi nedir? Bir limanın tarihini kurduğu ilişkiler üzerinden nasıl tanımlayabiliriz? Liman kenti olmak ne demek? Kent planı bağlamında liman işlevleri İstanbul ve Anvers kentleriyle nasıl ilişkilendirilebilir? ... gibi sorularla başlayan çalışmalar neticesinde sergi, sadece bir arşiv oluşturmanın ötesinde şehirle ilgili bir his uyandırmayı hedefliyor.

BİR ZAMANLAR LİMAN OLAN KENTİN ‘LİMAN UNSURLARI’

Gemiler (İstanbul’a ve Boğaz’a has vapurlar, tekneler & transit geçen gemiler ve diğer deniz araçları), köprüler ve tüneller (Asya- Avrupa ve semtler arasındaki bağlar), tersaneler, doklar, rıhtımlar, kaybolan tersanelerin izleri ve varlığını koruyan iskeleler, kuleler (tarihi kuleler, deniz fenerleri, radar kuleleri vs.) ve bu kulelerden bakışlar, bir açıdan bu kıyı kentini var eden durumlar ve nesneler.

Tarihte önemli bir liman ve hala stratejik bir deniz koridoru olmasına rağmen İstanbul, bugün kendini öncelikle bir liman şehri olarak değil, ancak sularla çevrili bir kıyı kenti olarak sunmakta. Kent suyla doğrudan temasını neredeyse kaybetmiş konumda. Hatta, İstanbulluların günlük hayatta artık nadiren deniz yolu ulaşımında kullandığı, şehrin alameti farikası ‘Boğaziçi’ ve ‘Altın Boynuz’ sadece değerli manzara unsurları haline gelmişken kentlinin bu sahili nasıl kullandığı, farkettiği, gözardı ettiği çeşitli işlerle sergiye taşınıyor. Başta İstanbul’u tespit eden özellikli topoğrafyası olmak üzere, kentin daimi ve geçici nesneleri serginin odağını oluşturuyor”.

İstanbul Arkeoji Müzesi, Deniz Müzesi ve Koç Müzesi’nden ödünç alınan tarihi eserlerin yanı sıra, Murat Tabanlıoğlu bu sergiyi de gençlerle ve onların yeni işleri ile, kimi zaman görüp farketmediğimiz veya hiç aşina olmadığımız açılardan, şehri yeniden anlatmak biçiminde kurgulamayı tercih ediyor.

Refik Anadol, Hasan Deniz, Emre Dörter, Alican Durbaş, Çigdem Borucu Erdoğan, Sabit Kalfagil, Ömer Kanıpak, Volkan Kızıltunç, Cem Kozar – Işıl Ünal (PATTU), Els Vanden Meersch ve Ali Emir Tapan’ın güncel işlerinin çoğunlukla dijital görselleştirme ile yer aldığı sergide; Yenikapı buluntularından, Bizanslıların Haliç’e germiş olduğu zincire kadar tarihi değeri yüksek birçok nesne de yer alıyor.

Tabanlıoğlu, “Kültürel akışların bir düğüm noktası olarak İstanbul'un ve bu kentte yaşayanların hikayesini denizle ilişkilendirerek anlatmak üzere kullanılan serginin yapısını kuran araçlar/aracılar; atipik bir liman kenti olan İstanbul’u, göz seviyesinden daha derin, tüm duyulara açık bir biçimde İzleyiciyle buluşturuyor.Benzer şekilde, uluslararası ticaretin, malların yer değiştirme akışını yönlendiren, kargo hareketlerinin önemli bir düğüm noktası, etkin bir liman kenti ve çok daha fazlası olarak Antwerp ise; güncel ve tarihi değerleriyle ve serginin anlatısı içinde seyrediyor.Tarihi değerlerinin yansıra çağdaş sanat ve tasarımın önemli kaynaklarını bünyesinde taşıyan bu küçük ama etkili kuzey şehri, İstanbul’un izlerini sürmeye ve çok boyutlu siluetini yansıtmaya hazır” sözleri ile sanatseverleri festivale davet ediyor.